Opieka społeczna

 

Jest to post gościnny. Jego autorką jest Żaneta Telenga, która jest pracownikiem opieki społecznej w Anglii, z pełną rejestracją zawodową w Social Work England. Żaneta wspólnie ze mną prowadzi grupę Autyzm w UK (po polsku) na facebooku: https://www.facebook.com/groups/autyzmwuk

(P.S. Jeśli chcecie dołączyć do tej grupy, absolutnie MUSICIE odpowiedzieć na wszystkie 3 pytania, które się Wam wyświetlą. W przeciwnym razie nie wpuszczamy.)
.

O co w ogóle chodzi i kim jest pracownik opieki społecznej?

.

Na wstępie muszę zaznaczyć, że będę omawiać system w Anglii, bo w innych częściach UK trochę to się różni (nie ogromnie, ale wystarczająco). Jak pewnie wielu z Was zauważyło temat jest owiany kontrowersją i sporo osób tak naprawdę nie wie o co chodzi. Najczęściej o pracownikach opieki społecznej mówi się jako osobach pracujących w "Social Services", gdyż ten termin jest jeszcze czasem używany chociaż raczej się od tego odchodzi.
.
Opieka społeczna w Anglii dzieli się na "statutory" oraz "non-statutory". Chodzi tu o to, że prawo stanowi, w jakich sytuacjach udział pracownika opieki społecznej (takiego z rejestracją zawodową) jest absolutnie niezbędne - i to jest właśnie "statutory social care". Z drugiej strony, osoby o tytule pracownika opieki społecznej znaleźć można w wielu różnych organizacjach np. w organizacjach pozarządowych (fundacje i inne), gdzie nie ma obowiązku prawnego ich zatrudniania, niemniej ich zakres wiedzy, uprawnienia i doświadczenie przydają się tym organizacjom do prowadzenia działalności obejmującej głównie świadczenia wsparcia dla populacji szczególnych. To jest właśnie "non-statutory social care".
.

Kim jest pracownik opieki społecznej?

.
To osoba z odpowiednimi kwalifikacjami, w UK są to akredytowane studia licencjackie, magisterskie uzupełniające lub podyplomowe z opieki społecznej (social work). Można zatem zdobyć je klasycznie idąc po szkole średniej (A-levels) na studia (za które student płaci sobie sam) albo w drodze apprenticeships (czyli za studia płaci nam pracodawca, a my przez cały okres studiów, gdy nie musimy być fizycznie na uczelni, pracujemy dla niego za nieco niższe wynagrodzenie w charakterze "stażysty-pracownika opieki społecznej"). W przypadku osób, które już ukończyły jakieś studia, możliwe jest także dostanie się do programów przyspieszonego uzyskiwania kwalifikacji w opiece społecznej (takich jak Think Ahead, Step Up lub Frontline). Ważne jest, że kwalifikacje te (programy kształcenia) muszą być akredytowane, czyli uznane za wystarczające przez Social Work England, w której to organizacji należy się zarejestrować. Rejestrację zawodową odnawia się co roku, przedkładając odpowiednie dokumenty udowadniające, że spełnia się warunki (czyli np. poświęciło się określoną ilość czasu na rozwój zawodowy itp.).
.
W Anglii, szkolenia akredytowane dla pracowników opieki społecznej to programy "generyczne", czyli pokrywające specyfikę pracy z dziećmi i dorosłymi. Obecnie podejmowane są działania w kierunku zmiany tego stanu rzeczy i zawężenia dziedzin specjalizacji; nie zostało to jednak dotychczas wprowadzone.
.
Pracownik opieki społecznej jest specjalistą, ale nie ma specjalizacji z jednej konkretnej dziedziny, jak ma to miejsce na przykład w przypadku lekarzy czy pielęgniarek. Jest to zawód ‘worek’ i można robić po nim naprawdę dużo. Oczywiście, każdy ma swoje zainteresowania którymi będzie się kierował przy wyborze miejsca pracy, stąd jedna osoba będzie wiedziała więcej o osobach starających się o azyl, a inna o osobach niepełnosprawnych.
.
Po tym długim wstępie...
.

Gdzie możemy spotkać pracowników opieki społecznej?

.
Zacznijmy od tego co wszyscy wiedzą czyli w jednostkach samorządu terytorialnego, czyli urzędach miasta/gminy (Local Authority, czyli popularny "council"). Działy są tam różne, nas interesują tu dwa konkretne czyli Adult’s Directorate - Adult’s Social Care i Children's Directorate - Children's Social Care.
.
Zacznę od dorosłych, chociaż to tak trochę od tyłu.
.
Oczywiście, każda jednostka samorządu terytorialnego ma to różnie podzielone i nazwane, ale zazwyczaj jest to zespół pierwszego kontaktu (first contact, MASH - decydujący o przyjęciu/ odrzuceniu skierowania), zespół diagnostyczny (assessment team 6 tygodni współpracy w celu rozeznania problemów i potrzeb) i zespół prewencji i wczesnej interwencji (prevention & early support/ help team). Później są zespoły wsparcia długoterminowego i krótkoterminowego, zespoły pracujące z pacjentami psychiatrycznymi itp. I w tym wszystkim jeszcze są zespoły pracujące z osobami z niepełnosprawnościami (czyli Disabilities team). Bardzo często ma to format "0-25 transitions team", czyli praca zespołu pracującego z osobami z niepełnosprawnościami obejmuje też dzieci z niepełnosprawnościami, jednak formalnie podlega pod wydział ‘od dorosłych’. Dlaczego to istotne? Jeśli nie wiadomo, o co chodzi, to znaczy, że chodzi o pieniądze 😀 chociaż konkretne dodatkowe interwencje często i tak idą z budżetu na opiekę społeczną dla dzieci. W każdym razie, jeśli taka jest struktura miejscowego zespołu pracującego z osobami z niepełnosprawnościami, wówczas zespoły od dzieci z niepełnosprawnościami (0-18) oraz od młodzieży/ młodych dorosłych z niepełnosprawnościami (14-25 lat),  zajmują się wszystkim od momentu przyjęcia zgłoszenia, do momentu zakończenia sprawy lub przekierowania jej do innego działu. Czyli wszystko to, co opiszę za chwilę w odniesieniu do opieki społecznej dla dzieci, może być też wykonywane przez zespół pracujący z dziećmi z niepełnosprawnościami (children with disabilities team).
.
A teraz dzieci.
.
Zaczyna się od jakiegoś zespołu pierwszego kontaktu (Front door team,  Access team). Często jego rolę spełnia zespół interdyscyplinarny, czyli MASH (Multi-agency Safeguarding Hub), którego częścią są specjaliści z różnych dziedzin, nie tylko pracownicy opieki społecznej, dzięki czemu możliwa jest szybka wymiana informacji. Działanie MASH uwidacznia poniższy przykład: z zespołem kontaktuje się pielęgniarka środowiskowa (health visitor), że jest zmartwiona sprawą dziecka X, wtedy ktoś w MASH sprawdza system, kontakt jest też ze szkołą/ przedszkolem dziecka, w międzyczasie reprezentant policji w MASH sprawdza swój system, pielęgniarka swój, a pracownik opieki społecznej swój. Dzięki temu wiedzą, czy dana rodzina była gdzieś "notowana" i szybko podejmują decyzję co dalej, czy sprawa w ogóle będzie otwierana czy nie. Jeśli będzie otwierana to przekazywana jest np. do zespołu diagnostycznego (Assessment Team). 
.
I wtedy zespół diagnostyczny rozpoczyna proces diagnostyczny (czyli Child and Family Assessment). W ramach tego procesu pracownik opieki społecznej spotyka się z rodziną i ostatecznie po wysłuchaniu wszystkich członków rodziny podejmuje decyzję, czy próg ryzyka (zagrożenia zdrowia/ życia/ dobrostanu dziecka) został osiągnięty, czy nie, i czy sprawa toczy się dalej, czy jest zamykana. Jeśli pewne ryzyko jednak jest, ale mniejsze niż to opisane w ustawach jako "Safeguarding Threshold", sprawą może się zająć zespół wczesnej interwencji (Early Help team). W takiej sytuacji nadzór nad planem wsparcia dla rodziny sprawuje na przykład szkoła lub przedszkole, a  opiekę nad rodziną nie angażuje się żaden rejestrowany pracownik opieki społecznej (może być to natomiast cała grupa różnych innych "pomagaczy", którzy nie są social workers). Jeśli natomiast próg ryzyka (safeguarding threshold) został osiągnięty/ przekroczony, wówczas sprawą zajmie się zespół ds. bezpieczeństwa rodzin (Family Safeguarding Team).
.
Zespół ten ma sporo możliwości. Dwie podstawowe to ustalenie poziomu zaangażowania opieki społecznej na "Child in Need" (CIN czyli dziecko w potrzebie), albo uruchomienie wewnętrznego procesu konsultacji (strategy discussion). CIN oznacza, że owszem, mamy jakieś ryzyko (czyli jakieś zagrożenie zdrowia/ życia/ dobrostanu dziecka), ale nie jest ono wybitnie wysokie, w następstwie czego ustala się tzw. child in need plan (CIN plan, czyli program wsparcia dziecka i rodziny). Jeśli o Early Help myślimy jako o wczesnej interwencji, to CIN byłby odpowiednikiem II poziomu referencyjnego Z kolei proces konsultacji ma ustalić, czy w procesie diagnostycznym zebrano wystarczająco dużo dowodów potwierdzających wysoki poziom ryzyka. Jeśli to się potwierdzi, wówczas zwołuje się tzw. Child Protection Conference (CPP). CPP to wspólna narada wszystkich specjalistów znających dziecko/ rodzinę oraz przedstawicieli służb publicznych, przy udziale rodziców dziecka (oraz samego dziecka, w zależności od wieku/ poziomu rozwoju) w celu określenia rodzaju ryzyka/ szkody doznawanej przez dziecko oraz ustalenia planu naprawczego obejmującego współpracę rodziny z organizacjami świadczącymi wsparcie w konkretnych dziedzinach, stanowiących jej potrzeby. Taki plan naprawczy to Child Protection Plan (CPP). Jednocześnie władze samorządu mogą też zainicjować postępowanie przedsądowe, czyli Public Law Outline.
.
Na marginesie dwie uwagi: Pod termin prawny "child in need" automatycznie kwalifikują się również wszystkie dzieci z niepełnosprawnościami. Niemniej po pierwsze, nie muszą z automatu dostawać CIN planu (zaangażowanie opieki społecznej w ich życie nie jest obowiązkowe, a bardziej 'fakultatywne'). Po drugie, ich potrzebami nie muszą zajmować się zespoły ds. bezpieczeństwa rodzin, bo zwykle przekierowuje się sprawę do zespołów pracujących z dziećmi z niepełnosprawnościami (Children with Disabilities team), które robią to bardziej długofalowo i w bardziej 'celowany' sposób - zajmując się tym, czego faktycznie rodzinie potrzeba, a nie sprawdzaniem, czy dziecko jest zaopiekowane i bezpieczne. I druga sprawa, różnica między CIN plan a CP plan. Oba są programami wsparcia dziecka i rodziny. Oba mogą obejmować niemal identyczne oddziaływania. Różnią się czasem trwania. CIN zalicza się do "non-statutory social care", czyli nadzorować go mogą osoby nie zarejestrowane w Social Work England jako pracownicy opieki społecznej. CIN plan może być utrzymywany przez ok. 3 miesiące, po czym oczekuje się, że zostanie on zamknięty, przekazany do Early Help, albo że dokona się eskalacji sprawy, czyli zainicjuje proces konsultacji. Różnią się również intensywnością nadzoru (a więc wizyt) ze strony pracowników opieki społecznej. Zasadniczo również uznaje się, że na zaangażowanie opieki społecznej na poziomie CIN muszą wyrazić zgodę osoby posiadające prawa rodzicielskie (jest to dobrowolne), za to zaangażowanie opieki społecznej na poziomie CP nie jest uzależnione od takiej zgody lub jej braku. Jedynym wyjątkiem jest tutaj sytuacja, gdy sąd rodzinny, wydając tzw. supervision order (czyli przyznając rodzinie nadzór) zaleca opracowanie planu CIN. Wówczas plan ten jest częścią spełnienia wymagań postanowienia sądowego i nie jest już dobrowolny.
.
Struktura opisana powyżej występuje najczęściej, nie jest jednak obowiązkowa. Istnieją również samorządy, np. Lincolnshire, które nie mają w swojej strukturze opisanych powyżej zespołów, a zamiast tego jest ‘FAST’ (Family Assessment and Support Team - zespół d/s diagnostyki i wsparcia rodzin).
.
Większość samorządów lokalnych ma także w swojej strukturze opieki społecznej dział "Court Team" zajmujący się sprawami toczącymi się już w sądzie rodzinnym, czyli na etapie gdy niezbędna jest dodatkowa ochrona dziecka. Nie zawsze chodzi o odebranie dziecka, ale generalnie jest to zawsze w jakimś stopniu nałożenie na rodzica obowiązku współpracy i słuchania opieki społecznej. Efektem sprawy rozpatrywanej przez sąd rodzinny może być m.in. emergency protection order (zabezpieczenie dziecka na najbliższe 8 do 15 dni), supervision order (stały nadzór nad rodziną), special guardianship order (SGO, opiekę faktyczną przejmuje zwykle członek rodziny) lub Child Arrangements Order (sąd arbitralnie definiuje, komu przysługują prawa rodzicielskie, ustala miejsce pobytu dziecka, prawa do kontaktów z poszczególnymi osobami, osobę decyzyjną lub proces decyzyjny w kwestii edukacji/ opieki zdrowotnej, etc.). Mówiąc o child arrangements order mam na myśli m.in. przypadki niezgodności między rodzicami, które negatywnie wpływają na dziecko, stanowiąc ryzyko dla jego zdrowia/ życia/ dobrostanu, ale też sytuację, gdy jedno z rodziców jest niewydolne wychowawczo i np. prawa rodzicielskie sądownie przekazuje się drugiemu rodzicowi oraz jego obecnemu współmałżonkowi. Sąd rodzinny może wydać również care order (przekazanie dziecka do pieczy zastępczej - tymczasowo lub na stałe) lub placement order (wyrażenie przez sąd zgody na adopcję dziecka).
.
Jeśli władza rodzicielska została przekazana miejscowemu samorządowi (czyli sąd rodzinny wydał care order), od tego momentu sprawą z ramienia opieki społecznej zajmuje się zespół ds. dzieci w pieczy zastępczej (czyli "Children in Care team"/ "Looked After Children team", znany też jako "LAC team"). Pieczą zastępczą nazywamy opiekę w rodzinach zastępczych (fostering) lub w domach dziecka (residential children's homes).  Znane są również przypadki młodzieży mieszkającej samodzielnie ze wsparciem (tzw. semi-independent provision). Oprócz Care Order, również dobrowolna zgoda rodziców na zamieszkanie dziecka w takim miejscu, znana jako ‘section 20 - voluntary accommodation’, może skutkować samodzielnym zamieszkaniem młodego acz nie dorosłego człowieka. Wówczas rodzic w dalszym ciągu zachowuje pełnię praw rodzicielskich.
.
W sytuacjach szczególnych, gdzie potrzeby młodego człowieka wynikają z jego trudności społecznych, emocjonalnych i psychicznych, a w szczególności w odniesieniu do młodzieży, która już weszła w konflikt z prawem, można ustalić miejsce pobytu w domach dziecka będących instytucjami wzmożonego nadzoru (secure accommodation), szkołach z internatem czy "poprawczakach".
.
Tutaj muszę dodać, że nie każde dziecko przejdzie przez MASH oraz zespół diagnostyczny, ponieważ są sytuacje szczególne (i szczególnie drastyczne), gdy cały ten proces pomija się, a dziecko od początku podlega zespołowi ds. dzieci w pieczy zastępczej.
.
Dodatkowo, istnieją samorządy lokalne, które w swojej strukturze mają zespoły pracujące z dziećmi ubiegającymi się o azyl w UK (tzw. Unaccompanied Asylum Seeking Children aka Separated Migrant Children Team). Takim dzieciom również przysługuje pracownik opieki społecznej.  Jeśli w danym samorządzie lokalnym nie ma takiego zespołu, jego obowiązki przejmuje zespół ds. dzieci w pieczy zastępczej, a jeśli takie dziecko ma niepełnosprawności spełniające miejscowe kryteria zaangażowania zespołu pracującego z dziećmi z niepełnosprawnościami, wówczas to właśnie Children With Disabilities team przejmie sprawę. Muszą to zwykle jednak być poważne niepełnosprawności, większość dzieci autystycznych lub z ADHD, które nie mieszkają z rodzicami, będzie jednak podlegać pod jednak pod zespół ds. dzieci w pieczy zastępczej.
.
I tu się generalnie kończy droga dziecka, a przynajmniej na jego 18 urodzinach, bo w dorosłości albo przechodzi pod opiekę zespołu pracującego z dorosłymi z niepełnosprawnościami, albo zespołu pracującego z osobami usamodzielnianymi opuszczającymi pieczę zastępczą (Leaving Care team), gdzie zamiast pracowników opieki społecznej częściej pracują doradcy/ mentorzy (personal advisors).
.

Gdzie jeszcze w instytucjach samorządu lokalnego można spotkać pracownika opieki społecznej?

.
W instytucjach samorządu lokalnego:

• Fostering team - czyli pracujący z rodzinami zastępczymi lub oceniający kandydatów na opiekunów zastępczych.
• Adoption team - jak wyżej, ale dla rodziców adopcyjnych
• Family Finding Team - szukający rodziny dla dziecka gotowego do adopcji.
• Quality Assurance - dwa stanowiska sprawujące nadzór kontroli jakości nad działaniami zmierzającymi do zapewnienia bezpieczeństwa dzieci i rodzin to Independent Reviewing Officers (IRO) oraz Child Protection Conference Chair, którzy też muszą być zarejestrowanymi pracownikami opieki społecznej.
• Emergency duty team - czyli zespół zajmujący się w trybie dyżurowym sytuacjami kryzysowymi wieczorami/ nocą, w weekendy i inne dni wolne od pracy

.

Poza instytucjami samorządu lokalnego:

• placówki lecznictwa zamkniętego (szpitale) dla dzieci i dorosłych w ramach publicznej służby zdrowia (NHS)
• poradnie zdrowia psychicznego oraz szpitale psychiatryczne w ramach publicznej służby zdrowia (NHS), czyli CAMHS, CMHT itp. Tu uwaga na marginesie, że jako posiadacze tzw. core profession, pracownicy opieki społecznej zatrudnieni w poradniach zdrowia psychicznego i szpitalach psychiatrycznych mają preferencyjny dostęp do szkoleń psychoterapeutycznych. Wielu pracowników opieki społecznej tą metodą przekwalifikowało się i obecnie praktykują jako psychoterapeuci.
• szkoły - coraz częściej spotykane
• organizacje pozarządowe - fundacje, stowarzyszenia i podlegające im np. poradnie leczenia uzależnień;
• domy pomocy społecznej
• Independent Fostering Agencies - czyli pracujący z rodzinami zastępczymi zrzeszonymi w ramach większych niezależnych organizacji, które nie podlegają pod odnośne zespoły w ramach jednostek samorządu lokalnego
• sąd oraz CAFCASS
• niezależni pracownicy opieki społecznej - wykonujący diagnostykę potrzeb w ramach praktyki prywatnej i sporządzający z niej raporty.
• hotele/ obozy dla uchodźców
• Home Office (czyli placówki MSWiA, używając polskiej terminologii)
• Niektórzy pracownicy opieki społecznej uzyskują dodatkowe kwalifikacje Approved Mental Health Professional (AMHP) albo Best Interest Assessor, w związku z czym mogą dokonywać oceny zdolności do czynności prawnych, czyli czy pacjent ma prawo wyrazić zgodę/ odmówić wyrażenia zgody na leczenie psychiatryczne (AMHP), albo oceny tego, co leży w "najlepiej pojętym interesie" podopiecznego (osoby już w pewnym zakresie ubezwłasnowolnionej).

.
Nie wiem, czy zauważyliście, ale zespoły potencjalnie ‘odbierajace dzieci’ są tutaj obecne w liczbie 3 lub 4, czyli zdecydowanie nie stanowią one większości pracy wykonywanej przez pracowników opieki społecznej.
.
Mam nadzieję, że trochę pomogłam rozjaśnić, o co w ogóle chodzi z opieką społeczną. Oczywiście, ten post nie wyczerpuje tematu. Mogłabym szczegółowo rozwinąć każdy punkt wspomniany powyżej, ale - jak się domyślacie - wyszłaby mi z tego całkiem gruba książka. 😅